قرآن پژوهان جهان (3)- اندرو ریپین

پدیدآورمحمدکاظم رحمتی

نشریهگلستان قرآن

شماره نشریه117

تاریخ انتشار1390/01/15

منبع مقاله

share 1138 بازدید
قرآن پژوهان جهان (3)- اندرو ریپین

محمد کاظم رحمتی

در 16 مه 1950 در لندن، یکى از برجسته‏ترین قرآن‏پژوهان غربى به نام آندرو ریپین متولد شد. بعد از گذراندن تحصیلات ابتدایى و دبیرستان در سال 1968 براى دوره کارشناسى، وارد دانشگاه تورنتو گردید. ریپین سال‏هاى 1968 تا 1974 را در دانشگاه تورنتو، در رشته علوم دینى تحصیل کرد. پایان نامه وى در ژوئن 1974 با عنوان «رابطه من تو مارتین بوبر و تاثیر آن بر کلام مسیحى»1 مورد قبول قرار گرفت. در همان سال، براى ادامه تحصیل در مقطع کارشناسى ارشد، راهى دانشگاه مک گیل شد. ریپین دراین دانشگاه به اسلام‏شناسى روى آورد و توجه خود را به علوم قرآنى معطوف نمود. در ژانویه 1977، پایان‏نامه خود را با عنوان «حرم و اصطلاحات مترادف و هم معنى آن در قرآن؛ تحلیلى از کاربردها و معناى آن» دفاع نمود.2 وى در همان دانشگاه، از سال 1977 تا 1981 به تحصیلات خود در اسلام‏شناسى ادامه داد و در سپتامبر 1981، پایان نامه دکترى خود را با عنوان «متون اسباب النزول قرآنى: بررسى در کاربرد و تحول آن در تفسیر» به پایان رساند.3
حمایت‏هاى مالى Quebec Bourse de l¨enseignement superieur از سال‏هاى 1976 تا 1979 مهم‏ترین پشتوانه مالى ریپین براى ادامه تحصیل وى بوده است. ریپین، سال 1978 - 1979 را در دانشکده شرق‏شناسى-آفریقاشناسى لندن (BSOAS) به تحقیق زیر نظر جان ونزبرو پرداخت. دیدگاه‏هاى ونزبرو به ویژه کتاب مطالعات قرآنى(لندن، 1977) تأثیر فراوانى بر ریپین نهاد. ریپین در دو مقاله، سعى کرد تا تحقیق دشواریاب ونزبرو را به صورتى قابل فهم‏تر عرضه کند. (بنگرید به کتاب‏شناسى ذیل). ریپین پس از اخذ مدرک دکترى، به عضویت علمى جمعیت دین‏شناسى کانادا، آکادمى دین آمریکا، جمعیت مطالعات خاورمیانه انگلستان درآمد.4 عمده دلمشغولى ریپین از سال 1979 به بعد، تدریس در دانشگاه‏هاى مختلف بوده است. بعد از یک سال تدریس در دانشگاه میشیگان، به عنوان استادیار در دانشگاه کالگارى (Calgary) تا سال 1991 به تدریس پرداخت. یک سال نیز به صورت استاد مدعو در دانشگاه مک گیل به تدریس ادامه داد. در مقام استاد تمام وقت، از سال 1992 تا 2000 در دانشگاه کالگارى کانادا به تدریس اشتغال داشته است. از سال 2000 تاکنون نیز در دانشگاه ویکتوریاى کانادا به تدریس مشغول بوده است. وى به دو زبان انگلیسى و فرانسه صحبت مى‏کند و به زبان‏هاى عبرى، عربى و آلمانى نیز تسلط دارد.

فعالیت‏هاى علمى

در دسامبر 1982 در دومین سمینار بین‏المللى قرآن در دهلى نو شرکت کرد و در مقاله‏اى به ارائه گزارشى از روند وضعیت فعلى تفسیر قرآن پرداخت. نوشتار وى در مجله همدرد اسلامیکوس (سال 1982) به چاپ رسید. تحریر کامل‏تر این مقاله در همان سال، در مجله دنیاى مسلمانان منتشر شد. (مشخصات کامل کتاب‏شناسى این آثار در ضمیمه آمده و ترجمه این مقاله به قلم نگارنده در مجله کتاب ماه دین به زودى منتشر مى‏شود).
یک تا چهارم آوریل 1985، در دانشگاه کالگارى، کنفرانسى درباره تاریخ قرآن به همت ریپین برگزار شد. هدف این سمینار، جایگزین کردن متنى در تاریخ تفسیر به جاى کتاب گلدتسیهر بود که ترجمه عربى آن تحت عنوان مذاهب الاسلامیین فى التفسیر عنوان شده و مجموعه مقالات این سمینار به صورت کتابى در سال 1988 توسط انتشارات دانشگاه آکسفورد با عنوان روش‏هاى تاریخ تفسیر قرآن منتشر شده است. ریپین در طى این سال‏ها، مقالات متعددى تحریر کرده که مجموعه این مقالات 21 عنوان در کتاب قرآن: سبک و محتوا توسط انتشارات اشگیت (Ashgate) (لندن 2001 م) منتشر شده است. (ر.ک. کتاب‏شناسى).
نوشتن کتابى در دو جلد تحت نام مسلمانان: عقاید دینى و مناسکشان، دوران اولیه و دوران معاصر توسط ریپین، تلاشى است براى در ارایه تصویرى مجمل و دقیق از اسلام و اعمال و مناسک اسلامى به خواننده غربى. طبعاً این آثار، براى خواننده مسلمان مطالب چندانى ندارد. از همین دسته آثار باید به کتاب راهنمایى به سوى اسلام اشاره کرد که ریپین در آن با همکارى دیوید اد (Daved Ede)، لئونارد لیبراند (Leonard Librande)، دونالد پ.لیتل ( Donald p.little)، ریچارد تایمز (Richard Timmis) و جان‏وریهو (Jan weryho)، دوبحث مناسک دینى اسلامى (ص 134 - 140) و مکان‏هاى مقدس اسلامى (ص 141 - 143) را نگاشته است. کتاب مأخذى براى
مطالعه اسلام با همکارى یان کانپرت (Jan Knappert) که توسط انتشارات دانشگاه منچستر در سال 1986 منتشر شده است، نیز در راستاى آشنا نمودن محققان جوان غربى با اسلام است. این کتاب در سال 1990 توسط انتشارات دانشگاه شیکاگو تجدید چاپ شده است. مهمترین کتابى که به ویراستارى و کوشش ریپین منتشر شده، جلد بیست و پنجم از مجموعه چهل و هفت جلدى در باب تمدن و فرهنگ اسلامى است که لورنس اى کنراد، سرویراستارى ارشد آن را بر عهده دارد.5 این کتاب با نام قرآن، شکل‏گیرى علم تفسیر حاوى مجموعه‏اى از مقالات محققان قرآن‏پژوه غربى است که در شماره گذشته، گزارشى از آن ارایه شد.

همکارى با دائرة‏المعارف‏ها

سنت دائرة‏المعارف نویسى، [در غرب] قدمت طولانى دارد. از این رو بخش اعظمى از فعالیت‏هاى ریپین، تدوین و نگارش مقالات متعدد براى چنین دائرة‏المعارف‏هایى است. ریپین در دائرة‏المعارف دین6 ویراسته میرچیاالیاده، چهار مدخل بیضاوى (ج 2 ص 85-86)، محمدبن جریر طبرى، موءلف تفسیر جامع البیان فى تفسیر آى القرآن (ج 14 ص 231-233)، تفسیر (ج 14 ص 236 - 244) و جار الله زمخشرى (متوفى 538 ق) موءلف تفسیر الکشاف (ج 15 ص554-555) را به رشته تحریر درآورده است. در دائرة‏المعارف تفسیر انجیل7، نیز بحثى کوتاه با عنوان تفسیر مسلمین از انجیل (ص 473-476) نگاشته است. در دائرة‏المعارف چه کسانى در جهان ادیان هستند8، مدخل‏هاى متعدد، قاضى عبدالجبار همدانى معتزلى (متوفاى 415) و موءلف آثار مشهورى چون المغنى فى ابواب العدل والتوحید (14 جلد)، تثبیت دلائل النبوه (2 جلد) و تنزیه القرآن عن المطاعن (یک جلد)، ابوالحسن اشعرى (متوفى 334) بنیانگذار کلام اشعرى، باقلانى (م 403) متکلم و فقیه اشعرى که آثار مهمى چون اعجاز القرآن، الانتصار لنقل القرآن (2 جلد) و التمهید را نگاشته، بیضاوى، عالى جاه محمد، ابن عباس، محمدبن عبدالوهاب، ابراهیم، اقبال لاهورى، عیسى، مالکوم ایکس، ابومنصور ماتریدى، موءلف تفسیر مهم ماتریدى تاویلات القرآن که گردآورى شاگردان وى است، ابوالاعلى مودودى مفسر و مترجم قرآن به اردو (تفهیم القرآن)، موسى، ابراهیم بن سیار مشهور به نظام استاد جاحفا و از متکلمان معتزله، سید قطب، موءلف تفسیر فى ظلال القرآن، امام فخررازى، طبرى و زمخشرى - که هر کدام به واسطه نوشتن تفسیرها و آثار مهمى در جهان اسلام شهرت دارند - به قلم ریپین به چاپ رسیده است. مطالب برخى از این مدخل‏ها در جلد نخست مسلمانان، اعمال و مناسکشان درج شده است.
دائرة‏المعارف اسلام9 که ویرایش دوم آن به زودى به آخر مى‏رسد، یکى از مآخذ مهم و معتبر در حوزه اسلام‏شناسى است که به چند زبان از جمله انگلیسى و فرانسه منتشر مى‏شود. مدخل‏هاى ذیل در این دائرة‏المعارف به قلم آقاى ریپین نوشته شده است (ارجاعات به متن انگلیسى دائرة‏المعارف است):
مجاهدبن جبر (ج 7 ص 293)؛
مقاتل بن سلیمان (ج 7 ص 508 - 509؛ اصل این مدخل توسط م پلاسر نوشته شده و توسط آقاى ریپین اصلاح و تکمیل شده است)؛
نافع لیثى (ج 7 ص 878)؛
سبت (ج 8 ص 689)؛
سجاده (ج 8 ص 740)؛
الصافات (ج 8 ص 798)؛
صالح (ج 8 ص 948)؛
سلسبیل (ج 8 ص 999)؛
سام (ج 8 ص 1007)؛
السامرى (ج 8 ص 1046)(بازنگرى مدخل که توسط ب. هلر نوشته شده است)؛
شیطان (ج 9 ص 408-409)؛
شعیب (ج 9 ص 491)؛
صدق (ج 9 ص 534-535)؛
سجستانى (ج 9 ص 546-547)؛
سدرة المنتهى (ج 9 ص 550)؛
ساره (ج 9 ص 26-27)؛
سراب (ج 9 ص 27)؛
شموس (ج 9 ص 300)؛
شموئیل (ج 9 ص 300)؛
شیع (اشعیاء)(ج 9ص 382-383)؛
تفسیر (ج 10 ص 83-88)؛
تشهد (ج 10 ص 340-341؛ بازنگرى مدخل که آرنت جى ونسیک نگاشته است)؛
تسلیه؛ ثعلبى (ج 10 ص 434)؛ ابى بن کعب (ج 10 ص 764-765)؛ وحى (بازنگرى نوشته آرنت ونسیک)، ورش، یافث (بازنگر ى نوشته هلر)؛ یحیى بن زکریا؛ یونس (بازنگرى نوشته هلر) و یوشع بن نون (بازنگرى نوشته هلر) و زکریا (بازنگرى نوشته هلر). لزوم تدوین دائرة‏المعارفى در باب قرآن، طرح تهیه و تدوین دائرة‏المعارف قرآن در پنج جلد تحت ویراستارى جین مک اولیف را در پى داشته است10. جلد اول این دائرة‏المعارف توسط انتشارات بریل [در لیدن هلند] در سال 1999 منتشر شده است. برخى مدخل‏هایى که ریپین در جلد نخست نگاشته، به قرار زیر است:
هارون (Aaron)، ابوبکر، ابولهب، تدهین، رنگ‏ها، کلمات دخیل (Foreign vocabulary) حدیبیه، ابلیس، اشعیا، یعقوب، یحیى تعمید دهنده، اعداد و شمارش، اسباب النزول (Occations Of Revelation).
معرفى آثار قرآنى، یکى دیگر از دلمشغولى‏هاى ریپین است و نوشته‏هاى فراوانى در مجلات اسلام‏شناسى و دین‏پژوهى از ایشان در معرفى و گاه نقد آثار قرآنى به چاپ رسیده است.

پى نوشت‏ها:

1 - "Martin Bubers
I-Thou relationship
and its influence on christian
the ology".
2 - "HRM and associated and
synonymous terms in the Quran:
an analysis of their use and
meaning".
3 - "The Quranic asbab al-nuzul material:
an examination of its use and
development in exegesis".
4 - Conadian Society foR
the Study of Religion; American
Academy of Religion; American Oriental
society, British society for
Middle Eastern studies.
5 - از این مجموعه برخى مجلدات منتشر شده است. لورنس اى. کنراد (Lawrence I. Conrad این مجموعه را تحت نام کلى The Formation of the classical Islamic world منتشر کرده است. براى اطلاعات بیشتر ر.ک:
info @ashgate pub.Co.uk
6. The Encyclopedia of Religion, ed.
Mircea Eliade, New York: Macmillan, 1987
7. A Dictionary of Biblical Interpretation,
ceds R. Coggins and L. Houlden), London:
SCM, 1990
8. Whos who of world Religions, ed
John Hinnells, London: Macmillan, 1992;
(reprinted as whos who in Religions,
Penguin, 1996.
از دیگر دائرة‏المعارف‏هایى که ریپین در آن مقالاتى نگاشته است، به آثار زیر مى‏توان اشاره کرد:
A Dictionary of Religion, ed.
John Hinnells, Oxford:
مدخل‏هاى دعوت، ص 129-130؛ بنیادگرایى اسلامى، ص 178-180؛ (اسلام در آمریکا، ص 27-29.) Black well,1995
Encyclopedia of Arabic Literature, ed.J.
Meisami and P. Starkey,
London. Routledge, 1998
مدخل‏هاى البخارى، ص 162؛ قرآن، ص 453-456؛ مسلمانان: ص 556-557 و زمخشرى، ص 820-821؛
8. Dictionary Of History and Historions,
ed. k.Boyd, chicago: Fitzroy Dearborn, 1999
مدخل ویلیام مونتگمرى وات و
Religion in Geschichte/und Gegenwart,
Vierte Auflage, ed. H. D. Betz etal,
Tübingen: J. C. B. Mohr,
مدخل تفسیر، بخش نهم اسلام.
9. Encyclopedia of Islam, new
edition, Leiden: Brill, 1991
10.Encyclopedia of the Quran, ed
J. MCAuliffe, Leiden: E. J. Brill, 1999.

مقالات مشابه

تحلیلی انتقادی از دیدگاه ذهبی پیرامون «تفسیر به رأی»

نام نشریهمطالعات قرآن و حدیث

نام نویسندهاصغر طهماسبی بلداجی, کیوان احسانی, لیلا قنبری

بررسی اعجاز قرآن کریم از دیدگاه شیخ مفید

نام نشریهکتاب قیم

نام نویسندهسیدمحسن موسوی, محسن جهاندیده, محمدتقی اسماعیل‌پور

تبیین دیدگاه علم دینی آیت‌الله جوادی آملی

نام نشریهقرآن و علم

نام نویسندهسیدحمید جزائری, عبدالباسط سعدالل

روش شناسى تفسير ميرزا لطفعلى مجتهد تبريزى

نام نشریهمعرفت

نام نویسندهحسن بشارتی‌راد

مباني و اركان جامعيت قرآن در انديشه امام خميني رحمه الله

نام نشریهحسنا

نام نویسندهمحمدتقی دیاری بیدگلی, سیدمحمدتقی موسوی کراماتی